„Katolici se jako čude kako to da se od njih zahtijeva toliko proučavanje, a nije se postupilo na isti način kada je SPC proglašavala svoje svece. Ako bi se istim kriterijima proučavali sveci koje je proglasila SPC, da li bi oni bili zadovoljni?“, izjavio je Stanislav Hočevar, nadbiskup beogradski za Politiku.
„Znamo da, na primjer, ni u samoj srpskoj javnosti nije bilo jedinstvenog mišljenja oko kanoniziranja vladike Nikolaja Velimirovića, ali on je, ipak, uvršten u red svetih bez dubljeg razmatranja tih zamjerki“
Sveti arhijerejski sinod SPC žestoko je kritizirao beogradskog nadbiskupa zbog izjava gdje je uspoređivao slučajeve kanonizacije Alojzija Stepinca i vladike Nikolaja Velimirovića koga je SPC podigla na nivo svetosti 2003.
U priopćenju objavljenom na sajtu SPC navedeno je da je Hočevar sebi dao slobodu da “po njemu poznatim mjerilima, dovede u pitanje svetost Novog Zlatousta, čak uspoređujući ga sa kardinalom Stepincem ili proglašavajući ga za srpski ekvivalent Stepincu”.
Sramotnim izjavama Srpske pravoslavne crkve o Stepincu pridružila su se i ostala glasila u Srbiji, tako da je beogradski nadbiskup došao pod žestoki udar u Srbiji. Glasilo eparhije Šabačke SPC „Glas crkve“ pokrenulo je peticiju Svetom arhijerejskom sinodu Srpske pravoslavne crkve. U njoj se zahtijeva da se zbog uvreda nadbiskup Hočevar proglasi za personu non grata – nepoželjnu osobu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Tko je svetac Srpske pravoslavne crkve – vladika Nikolaj Velimirović?
Krajem 1930-ih godina, usporedno s usponom fašizma u Europi, unutar Srpske pravoslavne crkve se rađa ekstremno desna ideologija svetosavskog nacionalizma. Izrazom svetosavlje je naglašavan etnički srpski karakter, nasuprot univerzalnom karakteru kršćanske crkve. Glavni ideolog svetosavskog nacionalizma je Nikolaj Velimirović (1880.-1956.), episkop SPC, čiji politički stavovi do danas izazivaju podijeljenost javnosti.
Velimirović je zastupao tzv. kršćanski nacionalizam. U svom predavanju pod naslovom „Nacionalizam Svetog Save“ na Kolarčevom narodnom sveučilištu u Beogradu 1937. on je iznio kontroverznu tvrdnju da su pokušaji Adolfa Hitlera o njemačkoj nacionalnoj crkvi slične zamislima Svetog Save o narodnoj vjeri i crkvi:
„Ipak se mora odati priznanje sadašnjem njemačkom Vođi, koji je kao prost zanatlija i čovjek iz naroda uvidio da je nacionalizam bez vere jedna anomalija, jedan hladan i nesiguran mehanizam. I evo u 20. stoljeću on je došao na ideju Svetoga Save, i kao laik poduzeo je u svome narodu onaj najvažniji posao, koji priliči jedino svecu, geniju i heroju. ” (Nikolaj Velimirović)
Velimirović nakon toga zaključuje da je Srbima taj posao završio Sveti Sava još prije 700 godina, i „otuda je nacionalizam srpski, kao stvarnost, najstariji u Europi“.
Zalagao za uspostavljanje društva zasnovanog na pravoslavnim kršćanskim tradicijama i jedinstveno srpskom obliku religioznog nacionalizma i monarhizma. Velimirović je promicao odbacivanje “svih stranih običaja i površnih zapadnih tradicija”, uključujući individualizam, jednakost, religioznu toleranciju, demokraciju i druge vrijednosti modernizma i prosvjećenosti.
Očigledno antizapadnjaštvo i antimodernizam u Velimirovićevim spisima bili su pomiješani s jakim antisemitskim osjećajima što su prožimala njegove religiozne stavove od sredine 1920-tih.
Antižidovske i antijudaističke primjedbe sastojale su se od mješavine religioznog anitisemitizma, koji je imao dugu povijest u pravoslavnom kršćanstvu, kao i antisemitske zavjereničke tradicije iz 19. vijeka čija je popularnost kulminirala širom Europe u desetljećima koje su prethodile Drugom svjetskom ratu. U Velimirovićevim spisima Židovi se redovno prikazuju kao Kristove ubojice i proklet narod koji je izdao Boga.
